И с сучками, и с задоринками. Начало 1930-х не было простым для Бобруйского лесокомбината

От первенца первой пятилетки ждали чудес как в Минске, так и в Москве. А он, как любой младенец, еще только вставал на ноги, был подвержен детским болезням роста. Тем не менее гигант деревообработки на Березине начинал поставлять нужные изделия не только жителям Беларуси, всего Советского Союза, но и на экспорт. С чем приходилось сталкиваться бобруйским переработчикам леса?

Штурм, но не штурмовщина

Особенно разочаровывал начальство, жившее прожектами, первый год работы крупнейшего в СССР предприятия. Бобруйские деревообработчики смогли выполнить производственное задание лишь на 75 процентов. Комбинат недодал государству продукции на миллионы рублей. А ведь перед всей большой страной стояла задача реализовать планы пятилетки за четыре года.

Руководство наверху называло основными причинами срыва программы неудовлетворительную трудовую дисциплину, необоснованные ссылки на «объективные обстоятельства», приниженное чувство ответственности за судьбу промфинплана в трудовом коллективе. А поэтому за пару недель до нового 1931 года на нашем лесокомбинате была объявлена форменная тревога и начат настоящий штурм по ликвидации прорывов, как тогда называли, упущения в организации работы, нехватки сырья и прочих недостатков.

Был создан штаб, руководивший штурмом. Под его нажимом рабочие стали принимать на себя обязательства не совершать прогулов, выпускать продукцию только хорошего качества, работать по-ударному. Передовые цеха брали на буксир отстающих, которых вовсю пропесочивали в стенных газетах, подвергая нелицеприятной критике лодырей, рвачей и прочий «несознательный элемент». Зачастили на гигант деревообработки корреспонденты из больших газет и журналов. Центральный республиканский «Рабочий» писал тогда: «Только с участием всех рабочих и инженерно-­технических сил в борьбе с дезертирами, летунами, рвачами и лжеударниками можно снять позорное пятно с комбината и отдать государству производственный долг».

А тут еще «подогрев» с Запада

Не надо сбрасывать со счетов и сложную международную обстановку, которая влияла на работу бобруйского предприятия наподобие сегодняшних западных санкций. Оголтелые вопли о принудительном труде советских рабочих и служащих неслись из всех буржуазных печатных рупоров. Естественно, этому противостояла наша контрпропаганда. Вот что писала газета «Савецкая Беларусь», например, весной 1931-го: «Мы, лесарубы і возчыкі лесу з вёскі Пабокавічы, пратэстуем супраць дзікай правакацыі і заяўляем, што не дапусцім зрыву нашага сацыялістычнага будаў­ніцтва і выканання пяцігодкі за чатыры гады. У адказ на хлусню капіталістаў мы арганізоўваем ударныя брыгады лесарубаў, арганізоўваем чырвоны абоз, а грошы, якія будуць нам належаць за вывазку лесу, перадаем у фонд абароны – на пабудову дырыжабля».Конечно, не все могли себе позволить финансировать строительство дирижаб­ля: комсомольцы и молодежь лесного склада Бобруйского леспромхоза, к примеру, заявляли, что, развернув социалистическое соревнование и наладив ударничество, тоже перевыполнят план отгрузки сырья на комбинат, а из заработанных денег 135 рублей перечислят на строительство самолета. Та же «СБ» сообщала о подобных патриотических настроениях поставщиков нашего предприятия деревообработки в Тимковичах, Добысне, Городце и других деревнях соседнего района.

Жизнь налаживалась, работа спорилась

С неменьшим подъемом работали вчерашние люди от земли, ставшие покорителями современной техники и передовых технологий, и на комбинате. Государство как могло старалось создать необходимые условия для высокопроизводительного труда и быта рабочих и инженерно-технических работников. При Бобруйском лесокомбинате были даже открыты ясли и детский сад, работавшие, как и предприятие, в три смены.

Когда в СССР был объявлен так называемый сталинский поход за улучшение рабочего обеспечения и бытовых условий пролетариата, в 1932 году республиканский журнал «Работніца і калгасніца Беларусі» сообщал: «Рабочыя і работніцы дрэваапрацоўчага камбінату (г. Баб­руйск) ўключыліся ў сталінскі паход. Актыўны ўдзел у сталінскім паходзе прымаюць 300 рабочых і работніц, якія праз адпаведныя брыгады праводзяць працу па паляпшэнні грамадскага харчавання, па самазагатоўках і арганізацыі калгас­нага гандлю, арганізацыі трусагадоўлі і інш. Рабочыя ўзялі на сябе абавязак пабудаваць трусятнік на 500 трусаматак, укамплектаваць яго да 23 чэрвеня. Накіраваны брыгады ў іншыя раёны па куплі матак. Вынесена прапанова існуючы свінарнік у 50 галоў даўкамплекта­ваць да 23 чэрвеня да 250 штук.

Праз арганізацыю самазагатовак павінна быць палепшана забеспячэнне рабочых прадуктамі. ЗРК (заводскі рабочы кааператыў – А.К.) арганізоўвае ларок для саўгаснага і калгаснага гандлю пры камбінаце. Сталоўка камбінату знаходзіцца ў добрым санітарным становішчы, ёсць асобны пакой для ўдарнікаў, але абеды яшчэ не адпавядаюць добрай якасці, задача паходу знішчыць гэты недахоп. Сталінскі паход праз мабілізацыю дадатковых рэсурсаў значна палепшыць забеспячэнне рабочых камбінату».

«Зеймер» и девчата

Репортаж в журнале «Работніца і калгасніца Беларусі» за 1932 год буквально окунает в атмосферу тех дней: «…Калышуцца плыты ля прыстані і плывуць уніз па рацэ і прыбываюць у басейн леса­апрацоўчага камбінату з Гарадца, Клічава, Ольсы і іншых загатоўчых пунктаў.  Лес сартуецца ў басейне. Рабочыя доўгімі шастамі накіроўваюць яго на пальцы транспарцёраў. Бярвенні павольна плывуць у лесацэх.

– Шавяліся, хлопцы, – чуецца голас старога рабочага, лепшага ўдарніка Белякова. Яго ўсе слухаюць. Ён аўтарытэт».

И шевелились не только хлопцы, но и девчата. То же издание знакомило с настоящей ударницей производства, молодой бобруйчанкой Алесей Кухаренко. Это она, когда из-за отсутствия досок оказалось под угрозой срыва выполнение экспортной программы, пришла к начальнику лесоцеха Батукову и поставила вопрос ребром:

«– Ля зеймераў (станкоў фірмы «Зеймер» – А.К.) працуюць кулакі. Яны вельмі часта паміж сабою гавораць аб адабранай зямлі, аб разбурэнні іх гаспадаркі.

– Добра, высветлім, – гаварыў Батукоў.

Алесю гэта не задаволіла. Яна патрабуе, каб кулакоў знялі з зеймерных варштатаў.

– А каго мы паставім? – пытаў загадчык цэху.

– Я прашу, каб мяне паставілі на гэту работу. Такіх, як я, шмат. Мы на дапаможнай рабоце вывучылі зеймер ­назубок.

– Добра. Паспрабуем, – згадзіўся тав. Батукоў».

Уже на другой день комсомолка работала на зеймере. Не все получалось поначалу. Наблюдавшие за ее работой говорили по-разному – одни пытались уколоть, другие ободряли. Ударник Беляков, например, высказывался однозначно: работать будет! Рвачи и лодыри скулили: «А мы без куска хлеба останемся».

«…Алеся не пакінула зеймер. Звыклася, палюбіла сваю машыну. Інакш працавала яе піларама. Дошкі своечасова падхапляліся, прапускаліся праз зеймер. І плылі па істужцы на сартовачную. Смялей пачалі вылучаць жанчын на адказныя ўчасткі работы. Следам за Алесяй на зеймер пайшла працаваць Ліневіч Антаніна. Праз паўгода на ўсіх зеймерах працавалі выключна жанчыны.

– Ці ёсць сярод жанчын прагульшчыцы? – запыталіся аднойчы ў сакратара парткалектыву лесацэху тав. Курлянчыка. Ён адказаў: – Дзе п’янства, там і прагулы. Жанчыны ж гарэлкі не п’юць, значыць, няма і прагульшчыц».

На вопрос корреспондента «Работніцы і калгасніцы Беларусі» о лучшей из ударниц ему тоже назвали Кухаренко:

«Алеся заўсёды перавыконвае прамфінплан. Алеся актывістка. Яна атрымала за лепшыя прыклады работы, за догляд варштату чатыры прэміі: туфлі, галёшы, асенняе паліто і швейную машыну. Алеся – адна з лепшых ударніц на камбінаце. Але яна не адна, іх сотні. Яны ўпарта змагаюцца за план».

Время было такое…

Однако годы были сложные, чтобы не сказать – суровые. Тот же журнал после проведенного рейда отмечал: «На Баб­руйскім дрэваапрацоўчым камбінаце ёсць для дзяцей работніц дзіцячыя яслі і ачаг. Яслі вызначаны каштарысам на 180 дзяцей, дзіцячы ачаг – на 125 дзяцей. Але на 1 лістапада ў сярэднім у яслях 90 дзяцей, у ачагу – 71 дзіця.

…Да гэтага часу няма ложкаў у ачагу, няма манежу, драбін і іншых прыстасаванняў для дзіцячых устаноў. Дрэннае становішча з харчаваннем у дзіцячых установах, асабліва ў ачагу, які знахо­дзіцца на цэнтралізаваным снабжэнні па галіне ЦРК (Цэнтральнага рабочага ­кааператыва – А.К.), у сувязі з тым ЗРК яму зусім не дапамагае. Сама загадчыца ачага не цікавіцца атрымаць з ЗРК прадуктаў для ачага, нідзе яна рашуча не ставіла гэтага пытання.

У страхпункту знаходзіцца 6000 руб­лёў выключна на паляпшэнне становішча дзіцячага ачага, але ў выніку бяздзейнасці загадчыцы 1000 рублёў атрыманы загадчыцай ясляў і 2000 рублёў пераданы на снеданне вучням, а ачаг нічога не атрымаў. Зусім інакш зацікаўлена жыццём ясляў загадчыца Шандаровіч. Яна прымае ўсе меры, каб атрымаць прадукты і грошы для сваёй установы. Першачарговая задача ў перабудове працы дзіцячых устаноў на Бабруйскім камбінаце – прыстасаваць іх працу да ўмоў працы і быту работніц, гэта зна­чыць перавесці іх працу на кругласутачную шасціднеўку. ЗРК павінен забяспечыць дзіцячыя ўстановы прадуктамі з самазагатовак…»

В следующем номере «Работніцы і калгасніцы Беларусі» вновь читаем:

«…ЗРК Бабруйскага камбінату замест 250 кг масла на 3-ці квартал выдаў яслям толькі 60 кг. Замест 85 кг цукру на кастрычнік выдана 40. У яслях камбінату адсутнічае малако, белы хлеб, манныя крупы, рыс. А ў ЗРК ёсць запас рысу, які можна было адпусціць яслям. Таксама няма ізалятара. Таму часта дзеці, якія патрабуюць дыетхарчавання, не прымаюцца. Гэта выклікае штодзённа 5-6 прагулаў з боку работніц».

Вызывавшиеся такой ситуацией вынужденные прогулы усугублялись нередко искусственно насаждавшейся гипербдительностью. Вот как это выглядело, например, на страницах республиканской газеты «Рабочий»: «В результате неиспользования своих прав завкомом в наборе рабочей силы на Бобруйском комбинате была допущена засоренность отдельных цехов классово чуждыми элементами, что свидетельствует о притуплении революционной бдительности руководителей, подменивших живую работу болтовней, шумихой, мещанским благодушием».

Александр Казак. Иллюстрации из открытых источников интернета.